Alle zorg uit handen, organiseren en begeleiden dat is wat het Gildevereniging
voor u kan betekenen bij het overlijden van een dierbare.
Hoe het begon:
Meer dan 100 jaar geleden werd de overledene uit Valthermond met een praam naar de begraafplaats in Stadskanaal, en later ook naar Ter Apel, gebracht. Het was een armoedige tijd en er was zelfs niet altijd geld voor een fatsoenlijke begrafenis. De naam uitvaart komt uit die tijd. Men vaarde uit. En ook nu spreken we nog steeds van een uitvaart. Begin 1900 kwam er een verandering. Zo’n honderd jaar geleden trok de Spaanse griep een verwoestend spoor door Nederland en ook in Valthermond overleden veel mensen door deze griep. Voor de noaberschap (100 jaar geleden een normale manier van burenhulp) werd het allemaal teveel. In korte tijd overleden veel mensen, en de grote kans op besmetting zorgde ervoor dat men niet meer wist hoe men hiermee om moest gaan.
Rond 1915 werden overal in de streek begrafenisverenigingen opgericht, mede als gevolg van de Spaanse griep en de grote veenbrand in 1917. In Valthermond richtte een groep inwoners het Gilde op. Je kon voor een klein bedrag lid worden van dit Gilde, waarmee je een waardige uitvaart in het vooruitzicht had. Zeker in die tijd betekende dit geen geldzorgen meer. Er was wel de voorwaarde dat je je hield aan de voorwaarden van het Gilde, die in de statuten werden vermeld. Alles werd geregeld, van uitvaartleider, koets, dragers tot koffieschenkers. De uitvaart was in die tijd vanuit huis of vanaf café. Dit werd, net als nu nog, steeds met geld in natura uitbetaald.
Op Valthermond Oost kwam de eerste begraafplaats. En vanaf toen hoefde men niet meer de lange weg naar Stadskanaal af te leggen om begraven te worden. Een klein detail…. men was één dag onderweg om op Stadskanaal te komen met een praam (een platte boot).
Naast de Spaanse griep heerste er ook nog veel tuberculose en ook dit was heel besmettelijk. In deze tijd herinnert het lijkenhuisje op kerkhof West ons daar nog aan. De overledenen met tbc werden hier opgebaard totdat ze werden begraven. Voorwaarde dat men niet binnen vijf dagen wordt begraven stamt uit deze tijd. Want hiermee werd voorkomen dat er iemand levend werd begraven. Door tuberculose leken mensen soms overleden, maar was men slechts bewusteloos.
Leedaanzeggers, dragers en afleggers waren allen vrijwilligers van de Gildevereniging. Een zeer respectvolle taak die met betrokkenheid werd volbracht. De pakken van de dragers werden geregeld gekeurd en deals met kistenmakers werden gesloten. Een woord een woord, en op goeder trouw waren uitdrukking uit deze tijd die vooral binnen de mannenwereld bestonden. Men had een eigen lijkkoets, die gestald stond bij café Pras of bij iemand in de schuur. Paarden voor de koets werden in die tijd gehuurd. Dit betekende soms een snelle uitvaart, want hoe korter de paarden werden gehuurd hoe goedkoper. In 2e Exloërmond is wel eens schande gesproken over de lijkenkoets die met een flinke snelheid door het dorp vloog. Of dit in Valthermond ook is voor gekomen? Waarschijnlijk wel.
Valthermond heeft twee begraafplaatsen. Beide begraafplaatsen zijn eigendom van de Gemeente Borger-Odoorn. Valthermond-Oost is de oudste begraafplaats van Valthermond. Deze is gelegen aan de Valtherdijk 2, en begraafplaats West is gelegen aan Vrijheidslaan 68 te Valthermond.
Door de jaren heen groeide de Gildevereniging uit tot zo’n 1800 leden en tot de jaren 60 veranderde er niet zoveel bij de Gildevereniging. Vanaf die tijd werd niet alleen begraven, maar ook gecremeerd. Eerst helemaal in Enschede, daarna kwamen er crematoria in Groningen en Meppel. Later kwamen daar ook Assen, Emmen en Stadskanaal bij.
De jaren 70 waren turbulente jaren voor de vereniging. Er kwam een eigen aula en de uitvaarten werden uitbesteed aan Coevorden.
De Aula werd in opdracht van de gemeente Odoorn gebouwd en in erfpacht overgedragen aan de Gildevereniging. Het was de bedoeling 2e Exloërmond hier bij te betrekken maar dit is niet gelukt. De sleutel van de aula lag bij Thale Hulshof en voor het tuinonderhoud werd Jan Bakker aangenomen. De naam Bakker en Hulshof kom je in de geschiedenis van de Gildevereniging Valthermond dan ook geregeld tegen. De financiële armslag van de Gildevereniging is beslist niet armoedig te noemen. Bij het ontstaan van de vereniging was er weinig geld in kas, maar met het groeien van het aantal leden groeide ook het banksaldo. Tot op de dag van vandaag kan de vereniging zich goed bedruipen. En dat zie je terug in het in stand houden van de Aula (voor vele leden een plek om in eigen dorp opgebaard te worden).
De jaren 80 werden vooral beïnvloed door de grote uitvaartverenigingen in Nederland. Maar ook daar wist de Gildevereniging goed mee om te gaan. De uitvaart begeleiden en laten regelen door de gildevereniging, opbaring in de aula in eigen dorp, het bestaansrecht van de gildevereniging kwam niet in gevaar. Men hoefde niet meer lopend vanaf een café, maar kon gebruik maken van de aula tegen een goedkoop tarief.
In 2010 kwam er een nieuw probleem. De rentes liepen terug tot bijna 0%. Dit geld mist de vereniging nu eigenlijk wel, maar ondanks deze tegenslag houden ze het hoofd boven water. Allerlei fondsen worden aangeboord, de lichtjesavonden worden gesponsord door wijkeconomie, monden vaillant fonds (dit is de landelijke vereniging van crematoria) en de gemeente Borger-Odoorn.
Dit jaar bestaat de uitvaartvereniging 100 jaar, dit is gevierd op 24 augustus 2019 op de begraafplaats West te Valthermond. Gildevereniging Valthermond blijft geloven in eigen kracht en heeft de aula iets uitgebreid met een familiekamer, hier en daar een likje verf, een nieuwe voordeur en een nieuwe geluidsinstallatie. Hiervoor werd met succes een beroep gedaan op het stimuleringsfonds van de Rabobank. O.a. deze familiekamer kon men op 24 augustus jl. bewonderen. Een mooie aanwinst voor de aula en zeker gewenst in 2019 voor leden van het Gilde.
Door de jaren heen komen en gaan er bestuursleden. Trouwe bestuursleden, want vele bestuursleden hebben er dan wel meer dan 40 jaar opzitten. Derde en vierde generaties zijn nog steeds betrokken bij Gildevereniging Valthermond. Natuurlijk willen we niemand tekort te doen maar zijn er toch een paar namen te noemen: familie van Klinken (50 jaar penningmeester), familie Niemijer/Eding (tezamen goed voor 55 jaar), familie Pasveer (42 jaar) en de familie Hulshof (40 jaar). En deze laatste drie zijn met een volgende generatie nog steeds vertegenwoordigd in het bestuur en/of in het onderhoud. Natuurlijk hebben door de jaren heen ook nog meerdere bestuursleden het Gilde ondersteund.
Wie vooral niet moeten worden vergeten is natuurlijk Jan Bakker (50 jaar aula beheer). Hij is inmiddels gestopt. Op verzoek van Jan is dit in stilte gebeurd. “Ik stond altijd op de achtergrond en dat blijf ik ook graag” waren de woorden van Jan tijdens zijn afscheid. (Helaas is Jan Bakker plotseling op 22 november jl overleden, zie het ‘in memoriam’ elders in deze Kiek)
Op dit moment heeft Gildevereniging Valthermond zo’n 1200 leden. Tijden veranderen en daarmee ook de uitvaart. Inmiddels kent men meerdere manieren van een uitvaart. Uitvaartverzorging Grafkistenfabriek Nieuw Amsterdam (UGNA) is de uitvaartverzorger voor Gildevereniging Valthermond. UGNA heeft meer dan 75 jaar ervaring in de uitvaartbranche. Zo heeft UGNA met de meest uiteenlopende tradities, religies en omstandigheden al te maken gehad. Geen situatie is hen te vreemd. Een passend en stijlvol afscheid staat bij UGNA voorop. Tevreden nabestaanden zijn voor UGNA, maar ook voor de vereniging, dan ook belangrijker dan financieel gewin. De vereniging is op niet-commerciële basis, dus niet uit op winstbejag.
Verdere samenwerking is er met de Drentse bond van uitvaartverenigingen provincie Drenthe. 47 verenigingen zijn hierbij aangesloten, uit praktische en functionele overwegingen.
Sinds enkele jaren kent de Gildevereniging een lichtjesavond. De begraafplaatsen worden met waxinelichtjes en stormlantaarns verlicht en de bezoeker krijgt een stormlantaarn in bruikleen om over de begraafplaats te lopen. Op de ‘stiltetafel’ kunnen lichtjes worden geplaatst voor een dierbare die elders begraven of gecremeerd is. Aan een ‘gedenkboom’ kunnen kaartjes, met een persoonlijke boodschap, worden opgehangen. En om de kosten te drukken verkoopt men zelfgemaakte grafstukjes en kaarsen.
Gildevereniging Valthermond hoopt ook in 2019 op uw komst om onze naasten gezamenlijk te herdenken! Dus ook niet-leden!
Wilt u meer weten over Gildevereniging Valthermond en hun geschiedenis, dan kunt u een kijkje nemen op de website, gildeverenigingvalthermond.nl
Meer weten over de graven en namen van overledenen op begraafplaats Oost en of West? Kijk dan op Gemeente Borger-Odoorn of Graftombe.nl
Tot slot…. wilt u meewerken aan het behoud van Gildevereniging Valthermond? Met goed besturen en actueel toezicht heeft het bestuur tot nu toe een financieel gezonde vereniging kunnen waarborgen. Gildevereniging Valthermond is op zoek naar een tweetal (liefst jonge!) bestuursleden. Zodat ook de komende 100 jaar gewaarborgd blijft!
Grietje Haak-Warringa
Contact gegevens – zie de advertentie in Kiek op de Mo(a)nd